Μπακούνιν: Ο «πατέρας» της αναρχικής σκέψης
Γράφει η Δέσποινα Λάνου
Ο Μιχαήλ Αλεξάντροβιτς Μπακούνιν (ρωσ.: Михаил Александрович Бакунин) υπήρξε Ρώσος θεωρητικός του αναρχισμού που με τα γραπτά του και με το βίο του λειτούργησε ως σημείο αναφοράς στην ιστορία του αναρχικού κινήματος, καθώς αποτέλεσε μία από τις πλέον διάσημες επαναστατικές μορφές του 19ου αιώνα.
Επηρεάστηκε από την εγελιανή φιλοσοφία και κυριότερα από την ιστορική διαλεκτική από την οποία συνήγαγε και τη θεωρία της αναρχικής πάλης. Ήρθε σε επαφή με τον Μαρξ και τον Ένγκελς και φυσικά τον Προυντόν, τις θέσεις του οποίου για τον αναρχισμό ασπάσθηκε: ο Μπακούνιν εναντιώθηκε στην ύπαρξη κάθε μορφής κράτους, ακόμα και σοσιαλιστικού.
Ο εξέχων Ρώσος επαναστάτης και πολιτικός συγγραφέας γεννήθηκε το 1814 στο Πρεμούκινο της Ρωσίας και πέθανε το 1876 στη Βέρνη της Ελβετίας. Ο «Ρομαντικός της καταστροφής», όπως είθισται να αποκαλλείται ο Μπακούνιν υπήρξε ίσως ο σημαντικότερος εκπρόσωπος του αναρχισμού του 19ου αιώνα και η διαμάχη του με τον Καρλ Μαρξ δίχασε για πάντα το ευρωπαϊκό επαναστατικό κίνημα.
Ειδικότερα, όταν κατά το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, ο ρωσικός αναρχισμός αναδυόταν ως εξεγερτική συνιστώσα εντός του επαναστατικού κινήματος, ο Μπακούνιν ήταν όσο γνωστός ήταν και ο Κάρολος Μαρξ ανάμεσα στους εργάτες και τους ριζοσπάστες διανοουμένους της Ευρώπης. Στην πορεία δε ο πρώτος έγινε το αντίπαλον δέος του δευτέρου και η σύγκρουση ήταν αναπόφευκτη.
«Δεν είμαι κομουνιστής διότι ο κομουνισμός συγκεντρώνει και απορροφά όλες τις δυνάμεις της κοινωνίας στα χέρια του κράτους» είπε ο Μπακούνιν το 1868 στο Συνέδριο της Πρώτης Διεθνούς στη Βέρνη, με τον Μαρξ να βρίσκεται στα παρακείμενα έδρανα της αίθουσας, να τον ακούει.
Όσον αφορά τη θεωρία, για τον Μπακούνιν, ήταν άρρηκτα συνδεδεμένη με μια σχέση αφέντη και δούλου. Ο ίδιος παρασύρθηκε συνειδητά από τα γεγονότα της εποχής του και συμμετείχε, μεταξύ άλλων, στις λαϊκές εξεγέρσεις του Παρισιού το 1848 και της Δρέσδης το 1849.
Εκεί, στα οδοφράγματα της πόλης, κέρδισε και τον θαυμασμό του μεγάλου γερμανού συνθέτη Ριχάρδου Βάγκνερ. Το 1851 συνελήφθη από τους Αυστριακούς, οι οποίοι τον παρέδωσαν εν συνεχεία στους Ρώσους. Κάπως έτσι διακόπηκε η πυρετώδης δράση ενός εξεγερμένου αριστοκρατικής καταγωγής.
Το 1872, επισημοποιείται στο Συνέδριο της Χάγης η οριστική ρήξη του με τον μαρξισμό και τους κομουνιστές. Αποπέμπεται από τη Διεθνή Ένωση Εργατών και το 1876 πεθαίνει στη Βέρνη της Ελβετίας.
Να σημειώσουμε εδώ πως τα παραπάνω αποτελούν κάποια λίγα στοιχεία για τη ζωή και τo έργο του Μπακούνιν και όχι εκτενή αναφορά στη δράση του. Θα λέγαμε πως το παραπάνω κείμενο λειτουργεί σαν «εισαγωγή» στο έργο του Ρώσου επαναστάτη.
